Evrim 101Y:Zararlı genler

İçindekiler

Zararlı genler

Normal alyuvarlar

Orak şekilli alyuvarlar

Mükemmel bir popülasyon hiçbir zararlı gen taşımamalı – fakat daha önce gördüğümüz gibi, doğal seçilim mükemmel popülasyonlar üretmiyor.

Olumsuz etkisi olan genlerin, doğal seçilim aracılığıyla popülasyondan uzaklaştırılması gerektiğini düşünürüz. Bu genleri taşıyan bireyler taşımayanlar kadar üreyemeyeceklerdir, böylece genler sonraki nesillere aktarılamayacaktır. Bununla birlikte zaman zaman bu beklentinin gerçekleşmediği durumlarla karşılaşıyoruz. Örneğin insan popülasyonları genellikle, üremeyi etkileyen bazı hastalık yapıcı genler taşır.

Bir popülasyonda bu zararlı genlerin var olmasının sebebi nedir?

Bu genler heterozigot üstünlüğüyle sürekliliklerini koruyor olabilir

Bir genin iki kopyasını taşımanın zararlı ama tek kopyasını taşımanın yararlı olduğu durumlarda doğal seçilim bu geni popülasyondan kaldırmayacaktır – genin heterozigot durumda yararlı oluşu, varlığını korumasını sağlar. Örneğin, orak hücreli anemiye sebep olan gen, eğer genin iki kopyasını da taşıyorsanız zararlı bir gendir. Fakat bu genin sadece bir kopyasını taşıyorsanız ve sıtmanın yaygın olduğu bir yerde yaşıyorsanız, bu gen sıtmaya karşı bağışıklık sağladığından sizin için yararlı olur.

Bu genler gerçekte seçilim değerini düşürmüyor olabilir

Bazı genetik hastalıklar etkilerini sadece ileri yaşlarda, canlı üredikten sonra gösterir. Örneğin Huntington hastalığına sebep olan gen zararlı etkilerini hastanın en verimli üreme yıllarından sonra gösterir. Canlının seçilim değeri, yaşamının uzunluğuna göre değil de bir sonraki nesile genlerini aktarıp aktaramadığına (yani üreyip üremediğine) göre ölçüldüğünden, bu tip genler üzerinde seçilim baskısı güçlü değildir.

Mutasyon sayesinde devamlılıkları sağlanıyor olabilir

Her ne kadar doğal seçilim onları ayıklasa da, mutasyonlar popülasyonlarda her an ortaya çıkar. Örneğin nörofibromatoz, sinir sisteminde tümörlere yol açan bir hastalıktır. Doğal seçilim hastalığa sebep olan bu geni tamamen ortadan kaldıramıyor çünkü yeni mutasyonlar görece daha sıklıkla (muhtemelen her 4000 eşey hücresinde 1) ortaya çıkıyor.

Bu genlerin devamlılığı gen akışı tarafından sağlanıyor olabilir

Söz konusu gen yakındaki bir yaşam alanında yaygındır ama zararlı olmayabilir. Eğer yakındaki bu popülasyondan sıklıkla göç alıyorsa, incelediğimiz popülasyonda genin zararlı etkilerini gözlemleyebiliriz. Örneğin, ABD gibi sıtmanın sorun teşkil etmediği yerlerde orak hücreli anemiye sebep olan genler ciddi şekilde zararlıdır. Bununla birlikte, dünyanın pek çok yerinde orak hücreli anemi, genin tek kopyası sıtmaya karşı bağışıklık sağladığı için, çok daha yaygındır. İnsanların göç etmeleri bu genin dünyanın her yerindeki insan popülasyonlarında bulunmasına neden oluyor.

Doğal seçilimin zararlı geni ortadan kaldırmaya henüz yeterince vakti olmamış olabilir

Seçilimin yönü çevre değiştikçe değişir – 10 nesil önce yararlı ya da etkisiz olan bir gen, günümüzde zararlı olabilir. Doğal popülasyonlarda gözlemlediğimiz bazı zararlı genler ayıklanıyor olabilir ancak doğal seçilimin onları henüz tam olarak ortadan kaldırmaya zamanı olmamış olabilir. Örneğin, her ne kadar bu konu biraz tartışmalı olsa da, bazı araştırmacılar Avrupa popülasyonlarında görece yüksek sıklıkta bulunan sistik fibroz geninin, bu popülasyonlarda koleranın kol gezdiği zamanlardan kalma tarihi bir iz olduğunu söylüyorlar. Sistik fibroz genini taşımanın koleraya karşı bir tür bağışıklık sağladığı, bu yüzden de eski Avrupa popülasyonlarında sıklığının arttığı iddia ediliyor. Günümüzde kolera bu gelişmiş ülkeler için bir tehlike arz etmediğinden ve seçici çevre değiştiğinden, doğal seçilim sistik fibroz genini bu popülasyonlardan yavaşça siliyor olabilir.

Ana Sayfa

Orak hücreli anemi ve Huntington hastalığı hakkında daha fazla bilgi edinin.

Gezintinin sonu Kapatmak için tıklayınız